İngiltere’nin en saygın gazetelerinden The Guardian, 2017 Crans Montana zirvesinden bu yana buzdolabında olan Kıbrıs sorunu müzakerelerinin yeniden başlayabileceğini irdeleyen bir makale kaleme aldı. Patrick Wintour imzalı “Kıbrıs, Türkiye ile bölünmüş ada üzerindeki barış görüşmelerini canlandırmayı hedefliyor” başlıklı makale, son dönemde yaşanan Türkiye-AB ilişkilerindeki olumlu havanın 50 yıllık sorunun çözümü için yeni bir fırsat penceresi sunduğunu yazdı. Makalede, Türkiye’nin AB’den Gümrük Birliği güncellemesi ve vize serbesiyeti istediği belirtilirken, Erdoğan’ın sadece AB’den değil ABD’den de F-16’lar konusunda onay beklediği vurgulandı. Çözüm yönünde BM’nin bir temsilci ataması beklenirken, Rum tarafının AB’den de bir özel temsilci ataması ısrarını sürdürdünün belirtildiği makalede, Eylül ayında yapılacak BM toplantılarının kritik gelişmelere sahne olabileceği belirtildi. Öte tandan Ersin Tatar’ın Özel Temsilcisi Ergün Olgun’un görevden ayrılması da makalede ‘olumlu bir işaret’ şeklinde yer buldu. Gazete, Olgun’un görevi bırakmasının sebebinin bir etkinlikte Kıbrıs Türk tarafı tarafından bir ön şart olarak sunulan KKTC’nin tanınması şartından vazgeçtiğini ima etmesi olabileceği belirtildi.
Makalenin tam metni ise şöyle:
Kıbrıs Cumhuriyeti diplomatları, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği’nden (AB) kendi temsilcilerin atamalarını önererek, Türk birlikleri tarafından adanın kuzeyinin “işgal” edilmesinden elli yıl sonra federal bir çözüm bulma çabasıyla bölünmüş ada üzerindeki barış görüşmelerini canlandırmaya çalışıyor.
Türkiye'nin son zamanlarda AB ile ilişkilerini müzakere etmeye olan ilgisinin, özellikle vize muafiyeti ve gümrük birliği konularında, küçük bir diplomasi fırsatı penceresi açmış olabilir. Bu bağlamda Güney Kıbrıs Dışişleri Bakanı Konstantinos Kombos, süreci yeniden başlatmayı umuyor.
Bir zamanlar İngiliz kolonisi olan Kıbrıs, 1974'te Türkiye'nin asker göndermesiyle ikiye bölünmüş durumda. Türkiye, Yunanistan'da o dönem iktidarda olan cunta tarafından ülkeyi Yunanistan ile birleştirmeyi amaçlayan bir darbe girişimine misilleme olarak adanın kuzeyinin üçte birini ele geçirdi. Geçen yıllarda adada yapılan birleşme çabaları defalarca başarısız oldu.
Ancak Yunanistan, Türkiye ve Kıbrıs'taki son seçimlerin tamamlanmasi, 2017'de hazırlıksız bir şekilde başarısız olan BM öncülüğündeki İsviçre konferansından sonra görüşmeleri yeniden canlandırmak isteyen siyasetçilere daha fazla manevra alanı sağlıyor.
O zamandan beri Türkiye, adanın iki devletli çözümüne daha da bağlı hale geldi, ancak “Türk işgali” altındaki Kuzey Kıbrıs (kendini "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti" olarak adlandırıyor), sadece Türkiye tarafından tanınıyor ve ekonomik olarak ve güvenlik açısından Ankara'ya bağımlı durumda. Ada üzerinde 30.000 Türk askeri bulunuyor.
Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, “işgalin” anısını kutlamak ve kuzeyde yeni bir havaalanını açmak için 20 Temmuz Perşembe günü adayı ziyaret edecek.
Bazıları, Türkiye'nin AB ile ilişkileri üzerinde görüşmeleri yeniden açma isteğinin Brüksel'e, Ankara'yı ciddi miktarda kaynak gerektiren bir Kıbrıs stratejisini yeniden gözden geçirmeye ikna etme konusunda bir kıvılcım sağlayabileceğini savunuyor.
Haziran ayındaki son AB Konseyi, "görüşmelerin hızla yeniden başlaması" çağrısı yaparak ve "BM öncülüğündeki sürecin tüm aşamalarını desteklemek için uygun tüm araçlarıyla aktif bir rol oynamaya hazır olduğunu" belirtti.
Kıbrıs'ın geleceği üzerine yapılacak herhangi bir görüşme BM’nin mandasında olmasına rağmen, Kıbrıslı diplomatlar çözümler arayabilecek özel bir AB temsilcisi atanmasını da teşvik ediyor. Kombos, Eylül ayında gerçekleşecek olan BM Genel Kurul zamanında bir BM özel temsilci atanmasını umuyor.
Ayrıca, her zaman Rusya ve Batı arasında denge politikası izleyen Erdoğan'ın, seçimleri yeniden kazandıktan sonra ABD cephesine daha yatkın olduğu belirtiliyor ve bu nedenle Kıbrıs konusunda görüşmelere daha açık olabilir.
Washington'un rahatlaması için Erdoğan, ilkesel olarak İsveç'in NATO'ya katılmasına engel koymaktan vazgeçti, ancak F-16 uçaklarını Türkiye'ye tedarik etmeyi kabul edecek olan ABD Senatosu Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Bob Menendez'in onayını bekliyor gibi görünüyor. F-16'ların satışı, Biden yönetimi tarafından destekleniyor, ancak Türkiye'nin Yunan adalarının üzerinden uçuşlarına devam etmemesi yönünde yazılı taahhütname isteniyor, bu da Türkiye, İsveç ve NATO'nun yanı sıra Kıbrıs'ı da etkileyen karmaşık bir koreografi oluşturuyor.
ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, Türkiye ile olan ilişkiler hakkında AB dışişleri konseyine hitap edecek ve muhtemelen AB dışişleri bakanlarını Türkiye konusunda güncelleyecektir.
‘Seçilmiş’ Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar ise adanın birleşmesine karşı çıkıyor ve Kıbrıs'ın kuzeyinin bağımsız bir ülke olarak tanınmasını istiyor. Tatar, bu yılın başlarında Guardian'a yaptığı açıklamada, adada "iki devlet ve iki halk" olduğunu ve adanın federal çözüm adı altında yeniden birleşmesinin "kesinlikle imkansız" olacağını ifade etmişti
Ancak değişim işaretleri de mevcut. Tatar'ın tecrübeli özel temsilcisi Ergün Olgun, geçtiğimiz günlerde sağlık nedenlerini gerekçe göstererek 80 yaşında istifa etti. Olgun’un ayrılmasının sebebinin Kıbrıs Türk tarafının görüşmelerin yeniden başlaması için ‘KKTC’nin tanınması’ ön şartını bıraktığını ima etmesinin neden olduğu düşünülüyor.
